Lâu lắm mới lại có một vụ “ngứa mắt, lộn tiết” thế này.
http://netlife.com.vn/vn/machleo/43264/index.aspx
Bài của miềng, viết cho người ta. Thư ký toà soạn muốn cắt vì bài dài còn đt hỏi. Còn người copy ngang nhiên lại không thèm hỏi cái gì, cắt nguyên một đoạn thành một bài… sáng tạo và giật gân.
Tôi viết bài với tinh thần không thích mấy trò mèo câu kẹo thiên hạ dòm vào đọc vì hiếu kỳ. Tôi ghét mấy trò cắt dán của báo mạng. Tôi ghét những câu chuyện lên gân và thiếu chiều sâu của báo chí mạng nói chung.
Báo mạng lấy bài của tôi, lên án những người “chôm”, nhưng họ lại “chỉa” của tôi mà không có một tẹo suy nghĩ nào.
Thôi đành, ai đã đọc link trên, vui lòng đọc lại bản full, đầy đủ hơn cả bản đăng trên số Tết- Thể thao văn hoá Đàn ông.
Nhạc nhẹ Việt Nam
Tín hiệu vui từ những ồn ào
Năm 2008, không quá nhiều những thành quả, trái ngọt cho giải trí Việt Nam, đặc biệt trong lãnh địa nhạc nhẹ. Khán giả thì vẫn chú ý đến bề nổi, nhưng bị phản hồi là quá lãnh đạm và thờ ơ với đời sống ấy. Từ những bề nổi- là những hiện tượng - vụ việc đình đám - dưới đây, để tìm thấy những chuyển động thực của làng nhạc.
1- Án treo “đạo nhạc”
Hơn một lần, tôi được mời lên các diễn đàn truyền hình hoặc báo giấy để nói về hiện tượng này. Nhưng tôi đều từ chối với lý do rằng, không có ai đủ uy tín ở Việt Nam để phán xét các hiện tượng này. “Vầng trăng khóc”- Việt Nam đạo Thái Lan hay Thái Lan đạo nhạc chúng ta? Có giới hạn nào giữa việc đạo hoà âm và sử dụng beat hoà thanh mẫu? Ai là người có thể trả lời những câu hỏi này?
Xu hướng sáng tác của nhạc sĩ hiện đại không chỉ ở Việt Nam hiện nay đi vào xu hướng tối giản- gọn gàng về cấu trúc và hoà thanh. Sự đa dạng và biến hoá thể hiện trong cách thức sử dụng các chất liệu điện tử (thậm chí nhiều sound- âm thanh không có thực) để tạo ra một tổng thể âm nhạc. Xu hướng viết ca khúc trên giấy (dựa vào cảm âm và cảm xúc) của các tác giả âm nhạc trước đang dần được thay thế bằng cách sáng tác trên máy tính. Không chỉ riêng âm nhạc, sự phát triển của computer dần thay thế rất nhiều công đoạn sản xuất. Nếu không có nhạc sample, có lẽ sự phát triển của âm nhạc vẫn chỉ gọn gàng trong pop, jazz, blue và rock… dựa rất nhiều vào trình độ biểu diễn của nhạc công… Nhạc nhẹ Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới, với sự trở về và cống hiến của một thế hệ nhạc sĩ sinh năm 70 du học nước ngoài, được tiếp nhận hoàn toàn những giá trị của công nghệ. Sáng tạo của họ không giống thế hệ cũ, và giá trị nghệ thuật họ mong muốn cũng không “đụng hàng” các cây đa cây đề. Khái niệm về sự sáng tạo của họ không nằm gọn trong các tác phẩm âm nhạc để đời, mà là sự tìm tòi bất tận vào công nghệ đang chiếm lĩnh cả tất cả nền âm nhạc thế giới. Trong những nghi án về đạo nhạc, nhiều nhất là các nghi án “giống” và “bắt chước” chứ hiếm gặp trường hợp của “Tình thôi xót xa”… Mà đối với hầu hết các nhạc sĩ 7X, họ hoàn toàn không giấu diếm việc “bắt chước”, “học hỏi” và làm theo công nghệ nước ngoài, không chỉ trong sáng tác mà còn cả trong sáng tạo, sản xuất và cả đường lối nữa.
Đã đến lúc chúng ta cần thực sự bình tĩnh nếu như một khi nào đó bắt gặp các trường hợp Hà Hồ hát nhạc giống của K.Minogue hay Beyonce’, Mỹ Tâm sao mà giống BoA… Rất có thể, tất cả đều sử dụng chung một phần mềm công nghệ tạo sound, tạo beat giống nhau, cùng khai thác những ưu thế của tiết tấu sôi động đó… Chỉ có giá trị khác nhau ở chỗ, ai là người đi trước mà thôi… Nhạc sĩ sáng tác ở chúng ta thường mang và chịu một ám ảnh “nhược tiểu”. Họ phải mua phần mềm máy tính, phòng thu từ nước ngoài. Khán giả ngày nay thì quá dư thừa về văn hoá quốc tế (hầu hết nhạc quốc tế tràn vào Việt Nam qua đường download- “ăn cắp” cấp độ 2- thừa hưởng từ những chuyên gia hacker quốc tế), nhưng lại đàng hoàng đưa ra các phán xét “giống” và “khác”, “đạo”, “chôm chỉa”… rất vô thưởng vô phạt. Người sáng tác trẻ không có bảo hộ sự sáng tạo, và đồng thời cũng chẳng được bảo vệ trước phán xét của dư luận… Hội nhạc sĩ Việt Nam, chưa có đủ tầm để bao quát hoạt động của nhạc sĩ trong nước. Một số nhạc sĩ trẻ đã bắt đầu tìm đến các Trung tâm bảo hộ nhạc sĩ và tác phẩm ở nước ngoài cũng vì lý do này…
Sáng tạo ở Việt Nam nói chung đang lấm lét đi đến cánh cửa biên giới. Mục đích của nhiều người mang tâm thế “hội nhập” mãnh liệt hơn rất nhiều nhu cầu “đại chúng” tại thị trường Việt Nam. Việc giống về môtíp hoặc đi theo trào lưu nói chung không chỉ trong âm nhạc mà còn cả hội hoạ, điện ảnh, thời trang… Đó là một biểu hiện của sự “cách tân” thế hệ, họ muốn hoà nhập với dòng chảy đương đại và đại chúng của thế giới… Trở lại chuyện đạo nhạc, hãy trở lại với những “nghi án” 5 năm trước treo vào Huy Tuấn và Anh Quân “bắt chước” nhạc R&B cho album “Tóc ngắn” của Mỹ Linh? Nhưng sau 5 năm, vẫn những tác phẩm ấy, họ đường hoàng trở thành những nhạc sĩ – nhà sản xuất đầu tiên có trọn vẹn một seri album phát hành quốc tế. Đôi khi, sự lạnh lùng với dư luận có lẽ lại là một cách hay để làm việc của thế hệ mới hiện giờ.
2- Bài hát Việt, “tôi và chúng ta”
Ba năm nay, chương trình truyền hình “Bài hát Việt” kiên nhẫn duy trì để tạo ra một sân chơi thường kỳ cho các tác phẩm mới. Gánh nặng lớn nhất mà những người thực hiện chương trình này đặc ra cho nó là chữ “Việt”, gắng gượng để tìm cho thấy cái gì thuộc về âm nhạc Việt Nam. Thực ra cho đến nay, có 2 nhân vật được biết đến nhiều nhất trên thế giới thuộc về Việt Nam là Trịnh Công Sơn- với nhóm tác phẩm phản chiến và Nguyên Lê - một nghệ sĩ nhạc jazz tài hoa với ngón đàn guitar không đụng hàng dựa trên kiểu chơi guitar phím lõm của cải lương Việt Nam. Âm nhạc Trịnh Công Sơn có giá trị với cộng đồng và gây tiếng vang trên thế giới vì quan niệm nhân sinh của nó, đặc biệt là trong lời ca chứ không phải trong âm nhạc. Âm nhạc Nguyên Lê (chủ yếu là các tác phẩm hoà tấu, dựa trên chất liệu dân ca Việt Nam) có giá trị bởi tính sáng tạo tổng thể, được biết đến như những tác phẩm hoà tấu nhạc jazz đặc biệt với các nhạc cụ khác với nhạc jazz chuẩn (giọng hát và lời ca chỉ là thứ yếu, như một nhạc cụ truyền tải tác phẩm)… Chưa có tác phẩm âm nhạc đơn lẻ nào của Việt Nam mang tầm thế giới với đủ đầy ới a và nội dung thiết tha tự tình dân tộc cả. Như vậy với “Bài hát Việt”, nếu giành cho nó một trách nhiệm quốc gia đại sự là vươn ra thế giới thì hoàn toàn chưa phải lúc. Còn nếu đặt tiêu chí một sân chơi nội bộ thì có thêm nhiều điều đáng bàn.
Thứ nhất, việc phân chia quá nhiều khái niệm dòng nhạc và nhất là đưa ra một khái niệm “dân gian đương đại” không phải là một cách làm hay. Xu hướng sáng tạo pha trộn đang khá phổ biến, nhạc sĩ không muốn gò bó mình trong một chiếc áo khoác ngoài nào hết mà thích thú nhất là tìm tòi những cách làm riêng. Lịch sử âm nhạc Việt đã chứng minh thành quả của nhiều tên tuổi lớn như Nguyễn Tài Tuệ, Hoàng Việt, Đỗ Nhuận, Phạm Duy, Văn Ký… viết ca khúc rất thính phòng nhưng lại bằng chất liệu dân gian … Trong khi đó, khái niệm “dân gian đương đại” còn khá mơ hồ, bởi cách viết nhạc này không mới ở ta. Đương nhiên, nếu viết tác phẩm âm nhạc như bằng chất liệu dân gian, rõ ràng nó thuộc về Việt Nam, chỉ có người Việt Nam mới cảm nhận sâu sắc nhất. Khái niệm “dân gian đương đại” của Bài hát Việt làm nhiều báo chí, đặc biệt là khán giả nói chung lầm tưởng đó là các tác phẩm âm nhạc sáng tạo cấp tiến đặc biệt, làm khó dăm làn điệu âm nhạc Bắc bộ mới. Nhiều tác phẩm âm nhạc viết theo chất liệu dân gian miền Trung, miền Nam hầu như bị… bỏ rơi ngoài vùng này như một sự mất cân bằng. Trong khi đó, điều đáng nói nhất mang tính đương đại là việc sáng tạo hoà âm bằng computer của nhóm tác phẩm “đương đại” của Bài hát Việt lại không được nhắc đến.
Thứ hai, điều đáng nói đến nhiều hơn là bản lĩnh của khá nhiều tác giả trẻ tại sân chơi Bài hát Việt, cho dù khá nhiều nhạc sĩ chưa được giải vì … thiếu tính chất “Việt” trong nó. Ba năm, ngoài vài cái tên như Lê Minh Sơn, Nguyễn Vĩnh Tiến, Giáng Son, Võ Thiện Thanh, Lưu Hà An - thuộc lứa tác giả 7X, có rất nhiều những gương mặt nhạc sĩ mới bộc lộ tài năng: Lưu Thiên Hương, Lương Bằng Quang, Dương Cầm, Nguyễn Duy Hùng, Nguyễn Hải Phong, Nguyễn Đức Cường, Sa Huỳnh… Ở họ không có nhiều khái niệm về sự truyền thống phải ới a mới là Việt Nam, mà ở họ bộc lộ ngay sự kiên quyết phải khẳng định tác phẩm của mình là hiện đại. Các ca khúc của lứa nhạc sĩ này rất commercial, gọn gàng trong phát triển ca khúc (chủ yếu là Pop và R&B). Sự nắm bắt công nghệ giải phóng rất nhiều năng lượng sáng tác. Họ viết nhiều, đều tay, nhiều đề tài và được công chúng trẻ đón nhận, bởi nó tương xứng với văn hoá thế giới mà hàng ngày họ tiếp nhận. Lứa nhạc sĩ năm thứ 3 của Bài hát Việt đã được nhiều “cây đa, cây đề” công nhận để trao giải, đó mới là điều đáng mừng. Mừng vì thế hệ đi trước đã dung hoà được với những cái mới, bớt đi sự bảo thủ trong sáng tạo. Mừng vì có thêm một thế hệ nhạc sĩ trẻ sau thế hệ giao thoa- đã hứng nhiều đòn bởi sự “học hỏi” và “bắt chước” nước ngoài một thập niên trước đây. Họ sẽ làm dầy dặn hơn một thế hệ nhạc sĩ trẻ của Việt Nam hoàn toàn khác, khi cánh cửa hội nhập kinh tế đã mở ra hoàn toàn.
3- Hiện tượng Thuỳ Chi
Cô ca sĩ online đặc biệt này thực sự là một chuyện lạ. Trong thời buổi ca sĩ nhiều như nấm và hừng hực khát vọng chiếm lĩnh thị trường thì Thuỳ Chi lại từ chối tất cả cơ hội đến với mình, chỉ để giữ một giọng hát phi thương mại, trong sáng mà thôi. Thùy Chi là sản phẩm của thế hệ trẻ sống, giao lưu và giải trí bằng mạng Internet. Cô ấy là một ngôi sao ảo nhưng có giá trị thực. Hai năm trước, cả xã hội nhốn nháo vì những sự lên ngôi của dòng nhạc thời trang hát nói, vỗ ngực chan chát và tuyên ngôn vụn cho tình yêu. Nay, với Thuỳ Chi và sức lan toả của giọng hát trong sáng với những tác phẩm âm nhạc chính cô cho là hay, là đẹp. Thuỳ Chi giống như một ngôi sao lạc trong thế giới ảo vô lường những giá trị khác nhau. Một thực tế, xã hội ảo là nơi tập trung tất cả những mặt trái của xã hội hiện đại, nhưng giá trị lấp lánh của Thùy Chi cũng cho thấy không phải những gì thuộc về xã hội ảo ấy cũng là xấu. Sẽ còn có thêm những ai nữa sau Thuỳ Chi trong làng nhạc Việt Nam: Nguyễn Đức Cường, Anh Khang, Đinh Mạnh Ninh, hay nhóm nhạc trẻ Hà Nội M4U? Hay tất cả những con chim ẩn mình này đều đang muốn tận dụng một thị trường âm nhạc “đặc biệt” này để nổi lên trở thành những ngôi sao sân khấu như Bảo Thy hay Phạm Quỳnh Anh tận nước Bỉ xa xôi?...
Thế giới đã bắt đầu coi trọng thị trường mua bán âm nhạc trên internet là trọng điểm, thậm chí nhiều ngôi sao và nhà sản xuất không cần bán đĩa nhạc mà chỉ cần bán bài download trên internet mà thôi… Nhạc nhẹ Việt Nam đi sau, nhưng sớm muộn cũng sẽ up-date những bài học kinh doanh âm nhạc ảo này nhanh chóng.
Thị trường âm nhạc trên internet là có thực, chưa có đơn vị “quốc doanh” hay cơ quan quản lý nào dòm ngó đến nó. Ngôi sao ca nhạc Thùy Chi cũng là có thực, với đầy đủ tài năng và một tâm hồn âm nhạc phong phú….
---
Ba câu chuyện rời về thế hệ trẻ trong nhạc nhẹ trên đây, hy vọng là đem đến những niềm tin màu hồng khác, tốt đẹp đầu năm hơn là quá lo lắng vì một bức tranh giải trí bề ngoài ảm đạm năm qua. Chính giới trẻ là những người tạo lập ra thị trường, ra xu hướng và tạo ra ngôi sao cho âm nhạc Việt Nam. Hơn bao giờ hết, tuổi trẻ đang thực sự là một lợi thế của văn hoá.
Vĩ Thanh
